"تزکیه" به مثابه "تربیت سلبی" در برابر "تدسیه" به مثابه" تربیت ایجابی"!

یکی از چالش‌های اصلی در تعلیم و تربیت امروز، غلبه یافتن وجه ایجابی آن بر وجه سلبی و هجوم بی امان طرح‌ها و برنامه‌های فرهنگی و تبلیغی در مدارس و مراکز فرهنگی و تربیتی است که بدون توجه به اصل تزکیه (آماده سازی ورغبت انگیزی) ارائه می‌شود و موجب ناهمخوانی و بلکه تعارض و تضاد بین درون دادها و برون دادها می‌گردد. در این مقاله سعی شده است وجه سلبی تربیت در قالب مفهوم قرآنی "تزکیه" از نظر مبانی، رویکرد و روش با وجه ایجابی آن مقایسه گردد تا از این طریق بتوان به الگوی برخاسته از تعالیم قرآنی و عرفانی تربیت بازگشت. دو گزاره بنیادی در رویکرد "تزکیه به مثابه تربیت سلبی" عبارت‌اند از " شعار توحیدی" لا اله الا الله" و دیگری شعار" انا لله و انا الیه راجعون" که در اولی، نفی و سلب آنچه ما را از فطرت خویش دور می‌سازد، و در دومی، بازگشت و رجعت تعالی بخش به درون مایه‌های وجودی و تلاش برای فعلیت بخشیدن آن‌هاست.